Heerlen

Het was een week met een geweldig begin en een geweldig einde. Een week waarin het volop de moeite waard was om wethouder te zijn, en het mandaat van je kiezers waar te maken. Een week waarin ik met onze idealen ook in de praktijk resultaten kon bereiken.

Alfahulpen

Allereerst natuurlijk met de alfahulpen. Afgelopen maandagmorgen heb ik definitief het groene licht gegeven voor de nieuwe aanbesteding voor de huishoudelijke hulp in Heerlen. Eerder stelden we in het college samen de uitgangspunten vast, waarvoor ook de raadscommissie het groene licht gaf. Uitgangspunten die nogal afwijken van wat haast overal elders in het land gebeurt. Maandag moest ik beslissen over de tekst waarmee die uitgangspunten vertaald werden in een tekst die de basis vormt van de aanbesteding, een boekwerk van 90 pagina's.

Die afwijking bestaat allereerst uit het "verbieden" van de alfahulp-constructie door zorginstellingen die in Heerlen zorg in natura gaan leveren Alle bestaande alfa-hulpen (kleine zelfstandigen) moeten de mogelijkheid krijgen over te stappen naar loondienst, en er mogen geen nieuwe alfahulpen bijkomen. Daar hoort natuurlijk ook een redelijke prijs bij die je als gemeente aan de zorginstellingen betaalt. In Heerlen doen we dat door een maximumprijs te hanteren die ervoor zorgt dat je niet teveel betaalt, maar ook een minimumprijs om te voorkomen dat instellingen onder de kostprijs moeten gaan werken, met de gevolgen die je elders in het land ziet.

Een standpunt dat zeer opmerkelijk was in gemeenteland. Er zijn in het land nogal wat gemeenten die precies het tegenovergestelde gedaan hebben, namelijk zo weinig betalen dat zorginstellingen mensen in loondienst moeten ontslaan en als rechteloze alfa-hulpen laten terugkomen. Ten koste van hun sociale verantwoordelijkheid voor de hulpen, maar ook ten koste van degenen die op de thuiszorg aangewezen zijn. Hoe kan immers een kleine zelfstandige, zonder begeleiding, scholing en aansturing van een goede zorginstelling, voor een goede signalering zorgen voor problemen die er bij een client aan de hand zijn?

In Zuid-Limburg doen Maastricht, Sitard Geleen en hun buurgemeenten niets tegen de alfahulpconstructie. Weliswaar zijn de daar betaalde prijzen redelijk, maar de zorginstellingen hebben daar de vrije hand toch alfahulpen in te schakelen (en daarmee veel geld over te houden). De andere gemeenten in de Parkstad-regio doen, bij wijze van spreken, "half" met Heerlen mee. Bestaande alfahulpen krijgen ook daar het aanbod over te stappen, maar ze staan wel nieuwe instroom van alfahulpen toe.

Heerlen gaat ook wat betreft de zorg zelf een stuk verder dan anderen gemeenten. Van de zorginstellingen wordt vanaf 1 juli verwacht dat ze heel veel inhoud geven aan de signameringsfunctie. Wordt er bij cli?nten gesignaleerd dat er mogelijk problemen zijn met zaken als armoede, eenzaamheid, en aanvullende zorgbehoeftes, dan dienen de zorginstellingen er niet alleen voor te zorgen dat die signalen worden doorgegeven, maar ook te bewaken dat deze door - bijvoorbeeld - andere instellingen worden "opgepakt".

Woensdag werd deze tekst vervolgens gepubliceerd. Zorginstellingen hebben nu een aantal weken de tijd om zich aan te melden ("inschrijven" heet dat in vaktaal), en daarna beslist de gemeente met welke instellingen ze in zee gaat.

In het begin van de week leek het alsof Heerlen daar tamelijk alleen in stond. Maar aan het einde van de week, vrijdagmiddag, werd bekend dat staatssecretaris Bussemaker nu eindelijk ook tot het inzicht is gekomen dat de spiraal naar beneden naar de alfahulp gestopt moet worden. Het feit dat de SP-kamerlid Agnes Kant eerder een wetsvoorstel indiende met onder andere de bepaling dat de alfahulp gestopt moest worden, en de enorme weerklank die het SP-filmpje over de wantoestanden in de Thuiszorg in het land heeft gekregen, hebben kennelijk flink wat bijgedragen aan de druk op de staatssecretaris om eindelijk te handelen. Ook de schrikbarende berichtgeving afgelopen week over gemeenten die samen E 200 miljoen aan de Thuiszorg hebben overgehouden heeft haar kennelijk tot handelen gedwongen. Overigens hoort Heerlen niet tot die gemeenten, hier zijn we afgelopen jaar E 700.000 tekort gekomen.

De krant belde ook meteen om commentaar te vragen over het opmerkelijke feit dat Heerlen al doet wat Bussemaker nu aankondigt.

Het zal nog een tijd duren voordat de voorstellen van Bussemaker echt omgezet zijn in wetgeving. In Heerlen hebben we het in ieder geval al op een goede manier geregeld.

Verdeling Bijstandsgeld

Een andere opsteker deze week was dat de inzet van Heerlen en enkele andere gemeenten om iets te doen aan de verdeling van het bijstandsgeld over het land eindelijk tot resultaten lijkt te leiden. Vanaf 2004 krijgen gemeenten een vast bedrag om bijstandsuitkeringen te betalen. Heb je meer uitkeringsgerechtigden dan waar je geld voor krijgt, dan heb je pech en moet je als gemeente het verschil zelf bijlappen, en andersom heb je geluk en kun je geld dat bestemd was voor uitkeringen bij wijze van spreken voor lantaarnpalen besteden.

Heerlen komt nu al enkele jaren ruim E 4 miljoen per jaar tekort. Dit ondanks een zeer succesvol beleid om mensen uit de bijstands-uitkering (aan het werk) te krijgen. Het aantal bijstandsgerechtigden is in minder dan 2 jaar met 15 % gedaald, maar het bedrag dat we van het Rijk kregen daalt net zo snel, zodat het tekort even groot blijft. Anderzijds heeft een gemeente als Amsterdam in 3 jaar maar liefst E 200 miljoen aan bijstandsgeld overgehouden en aan andere dingen kunnen besteden!

Samen met andere vergelijkbare gemeenten zoals Enschede en Leeuwarden zetten we nu al een tijdje druk op staatssecretaris Aboutaleb om tot een beter verdeelmodel van het geld over de gemeenten te komen. Ook persoonlijk heb ik hem tot drie keer toe bij verschillende gelegenheden "aan zijn jas getrokken". Deze week publiceerde het blad "Binnenlands Bestuur" ook een interview met mij over deze kwestie.

Tot voor kort gaf Aboutaleb geen krimp, en bleef hij stug volhouden dat het verdeelmodel naar behoren zou functioneren. Maar nu heeft ook een drietal onderzoeksbureau's aangeven dat de verdeling over de gemeenten niets te maken heeft met het belonen van goed beleid en het straffen van slecht beleid, maar gewoon gebaseerd is op willekeur. En nu heeft Aboutaleb in een brief aan de Tweede Kamer toegezegd dat er een voorziening moet komen voor het compenseren van gemeentes die er buiten hun schuld telkens weer zwaar op toeleggen. Dat geeft hoop!

Verdere afbraak van de AWBZ?

Maar het was niet alleen feest deze week. Ik was bij een overleg van de wethouders sociaal beleid van de 27 middelgrote gemeentes. Een van de onderwerpen was de voortdurende dreiging dat na de huishoudelijke hulp nog veel meer zorgtaken uit de volksverzekering AWBZ worden gehaald en worden overgeheveld naar de gemeenten.

Ik vind dat je je daar als gemeenten principieel tegen moet verzetten. Zorgtaken als persoonlijke verzorging (wassen, preventie van doorliggen, enzovoorts) horen in het hele land voor iedereen op een goede manier gegarandeerd te worden via een volksverzekering. Ze mogen niet afhankelijk worden van gemeentelijke keuzes om het wel of niet belangrijk te vinden. De slechte ervaringen met de thuiszorg tonen dat ook weer aan.

Maar helaas wilden de meeste aanwezige wethouders van de andere gemeenten met het rijk gaan "meedenken" met het Rijk over de overheveling van AWBZ-taken naar de gemeenten. Dat belooft niet veel goeds.

Beloning gesubsidieerde banen?

Toch was er ook bij deze bijeenkomst een positief punt. Een overigens goede brief van de 27 gemeenten over de komende nieuwe regelingen rond gesubsidieerde banen en re?ntegratie van mensen uit de bijstand bevatte letterlijk geen woord over de beloning voor de mensen die straks via allerlei regelingen gaan werken. Op mijn voorstel wordt er nu alsnog een passage in opgenomen dat de beloning daarvan een factor is om mensen te stimuleren hier aan mee te werken.