Heerlen

In Dagblad Trouw:

Parkstad Heerlen, groeien in kwaliteit

Zie de krimp niet als een probleem, maar als de andere kant van de medaille

De minister kwam depressief uit Heerlen. Het was de aanleiding voor de krimptop die vandaag wordt gehouden. De oude mijnstreek is strijdbaar.

We zitten hier niet in zak en as, we blijven bouwen aan een vitale stedelijke regio, klinkt het strijdbaar uit de mond van de Heerlense wethouder Lex Smeets. Minister Eberhard van der Laan (wijken en wonen) zag een film van lege portiekflats, dichtgespijkerde winkels, gesloten scholen en bedrijven die de streek willen verlaten. De wethouder ziet een van de mooiste gebouwen ter wereld (het Glaspaleis), het theater met grote allure, het nieuwe Maankwartier over het spoor, nieuwe energiebronnen, de aansluiting met het Duitse Aken en beboste heuvels die straks hun groene vingers hebben in de oude mijnsteden.

De streek die de aanleiding is voor de nationale krimptop heeft volgens Smeets (ruimtelijke ordening en stadsontwikkeling) juist volop kansen. Zie de krimp niet als een probleem, maar als de andere kant van de medaille. Laten we met z'n allen zoeken naar de beste oplossingen. Nu is er uitsluitend groei-denken. Alles gaat om kwantiteit. We willen ook groei, maar in kwaliteit, is zijn boodschap aan het gezelschap ministers, bestuurders en beleidsmakers dat vandaag in Rotterdam bijeenkomt.

Een herverdeling van overheidsfondsen, hetgeen ook de minister bepleit, is volgens hem onvermijdelijk. Je moet net zo goed investeren in teruggang als in groei. Smeets stond met de telefoon in de hand toen hij las dat zijn Utrechtse collega er niets in ziet om als rijkere stad mee te betalen aan de gevolgen van leegloop. We betalen toch ook mee aan het verhogen van de dijken en de groeisubsidies in de Randstad. Straks zullen miljoenen Nederlanders hetzelfde doormaken als wij: in de helft van de gemeenten zal de bevolking dalen. Moeten we hen de rug toekeren?

Smeets hoopt dat anderen willen leren van de kennis en ervaringen van Parkstad Limburg, waarin Heerlen en zes andere stads- en plattelandgemeenten zich hebben verenigd. Het is de sterkst krimpende en snelst vergrijzende streek in Nederland. De samenwerking, die onlangs nog is herijkt, gaat niet zonder slag of stoot. Ontkenning, verzet en vervolgens proberen er iets van te maken, je zegeningen tellen, zo beschrijft de wethouder het pijnlijke proces waar ze eerst doorheen moesten. Dan komt het aanpassen zoals drastisch schrappen in woningbouwplannen het ontwikkelen van een strategie en een structuurvisie. En dat alles door zeven gemeenteraden goed te keuren. Het lukt ons omdat ieder beseft dat het enige antwoord op deze ontwikkelingen samenwerking is. We hebben elkaar nodig. Het werpt vruchten af. Parkstad Limburg streefde vorig jaar Maastricht-Mergelland in toerisme voorbij. Het project om mijnwater te gebruiken om gebouwen te verwarmen en koelen, slaat aan.

Bewoners, winkeliers, het bisdom, scholen moeten door datzelfde rouwproces. In de Heerlense Vogelaarwijk MSP ondervindt Smeets dat aan den lijve. Ze zijn soms moeilijk mee te krijgen. We grijpen diep in hun woon- en leefomgeving in. We gaan uw woning slopen is geen leuke boodschap. Maar het moet, er zijn verhuurproblemen en we weten dat op termijn bepaalde woningen leeg komen te staan. Huizen van 80.000 euro, ook al staan ze op mooie plekken, zijn onverkoopbaar. We moeten winkels en scholen verhuizen en bundelen op een plek en willen de kerk waar geen erediensten meer worden gehouden een andere functie geven. Eigenlijk dient dit op veel meer plaatsen te gebeuren. Je benoemt n wijk, maar je hebt er drie die aangepakt moeten worden.

Steun aan krimpgebied is onontbeerlijk, benadrukt Smeets. Zowel in geld, als beleid, subsidiestromen en spelregels moeten we daar rekening mee gaan houden. Je hebt vaak dubbele kosten. Bij sloop van huizen, scholen en winkels moet je afschrijven, tegelijkertijd is het nodig te investeren om die plekken opnieuw in te richten. Hoe langer gewacht, des te hoger de kosten, waarschuwt hij, materieel en immaterieel. Je kunt krimpregio's moeilijk vergelijken, elk heeft zijn eigen geschiedenis, zijn eigen ontwikkeling en karakteristieken. Ik ben in Duitsland geweest, heb Leipzig gezien. Die stad is in een klap van 800.000 naar 500.000 inwoners gegaan. Ze zijn er keihard aan de slag gegaan om de gevolgen aan te pakken, maar als ik sommige delen zie, hoop ik van ganser harte dat we zoiets niet hoeven mee te maken. Maar dan moet je op tijd beginnen en oplossingen bij de hand hebben. Dat is een verantwoordelijkheid die op nationaal niveau moet worden opgepakt.

Hard werken aan Parkstad

Heerlen, een agrarisch dorp met 5000 inwoners groeide in de jaren 60 door de mijnbouw uit tot een van de rijkste steden met 100.000 inwoners. De afgelopen tien jaar daalde het inwonertal tot 89.000 en is het een van de armere steden. Het kan hard gaan.

Dat geldt ook voor de omliggende gemeenten, die zich met Heerlen hebben verenigd in de regio Parkstad Limburg. In bevolkingsdaling loopt de regio voor op de rest van Nederland. Parkstad is een van de meest vergrijsde gebieden van Nederland. In 2025 zal ongeveer een op de drie inwoners 65-plus zijn. De arbeidsparticipatie is er laag en de werkloosheid bovengemiddeld.

Maar de zeven gemeenten in Parkstad laten het hoofd niet hangen. Om verval te voorkomen hebben ze zwaar ingezet op het benutten van hun kracht, zoals natuurschoon, cultuur, mijnwater als nieuwe energiebron, hoogwaardig administratief onderwijs, en de centrale ligging ten opzichte van Duitsland. Onlangs gaven ze de aanzet tot een intensievere samenwerking en meer slagkracht. Op een normale kaart is Parkstad niet te vinden, maar het wordt wel steeds meer een begrip: de industrieterreinen, het voetbalstadion in Kerkrade en de theaters dragen de naam.